روز عرفه
صلوات خاصه روز عرفه
«اللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَآلِهِ فِى الاَْوَّلینَ، وَصَلِّ عَلى مُحَمَّد وَآلِهِ فِى الاْخِرینَ؛ خدایا درود فرست بر محمّد و آلش در زمره پیشینیان و درود فرست بر محمّد و آلش در زمره پسینیان.»
«وَصَلِّ عَلى مُحَمَّد وَآلِهِ فِى الْمَلاَِ الاَْعْلى، وَصَلِّ عَلى مُحَمَّد وآلِهِ فِى الْمُرْسَلینَ؛ و درود فرست بر محمّد و آلش در ساکنین عالم بالا و درود فرست بر محمّد و آلش در زمره مرسلین.»
«اَللّهُمَّ اَعْطِ مُحَمَّداً وَ آلَهُ الْوَسیلَةَ وَ الْفَضیلَةَ والشَّرَفَ وَ الرِّفْعَةَ وَ الدَّرَجَةَ الْکَبیرَةَ؛ خدایا عطا کن به محمّد و آلش مقام وسیله و فضیلت و شرف و رفعت و درجه بلند.»
«اَللّهُمَّ اِنّى آمَنْتُ بِمُحَمَّد صَلَّى اللهُ علَیْهِ وَ آلِهِ وَ لَمْ اَرَهُ، فَلا تَحْرِمْنى فِى الْقِیمَةِ رُؤْیَتَهُ، وَ ارْزُقْنى صُحْبَتَهُ و تَوَفَّنى عَلى مِلَّتِهِ، وَ اسْقِنى مِنْ حَوْضِهِ مَشْرَباً رَوِیّاً سآئِغاً هَنیئاً، لا اظْمَأُ بَعْدَهُ اَبَداً، اِنَّکَ عَلى کُلِّ شَىْء قَدیرٌ؛ خدایا من ایمان آوردم به محمّد صلى الله علیه و آله با این که او را ندیده‌ام پس در روز قیامت از دیدارش محرومم مفرما و مصاحبت و همنشینى او را روزیم فرما و بر کیش او بمیرانم و بنوشانم از حوض او (حوض کوثر) نوشاندنى سیراب و جانبخش و گوارا که پس از آن هرگز تشنه نشوم که براستى تو بر هر چیز توانایى.»
«اَللّهُمَّ اِنّى آمَنْتُ بِمُحَمَّد صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ وَلَمْ اَرَهُ، فَعَرِّفْنى فِى الْجِنانِ وَجْهَهُ، اَللّـهُمَّ بَلِّغْ مُحَمَّداً صلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ مِنّى، تَحِیَّةً کَثیرَةً وَسَلاماً؛ خدایا من ایمان آورده‌ام به محمّد صلى الله علیه وآله و او را ندیده‌ام پس در بهشت رویش را به من نشان ده خدایا برسان به محمّد صلى الله علیه و آله از جانب من تحیتى بسیار و سلامى.»
📚منبع
مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی
اعمال روز عرفه
به نقل از المراقبات میرزا جواد آقا ملکی تبریزی بدین شرح است:
⭐️روزه
روزه در روز عرفه بسیار سفارش شده و در روایتی روزه این روز را کفاره نود سال می‌داند.
⭐️دعای عرفه
اهمیت دعای عرفه از روزه این روز بیشتر است لذا اگر ضعف روزه مانع دعا شود بهتر است روزه نگرفته و دعای عرفه خوانده شود.
در هنگام دعا باید به شرایط و آداب دعا توجه ویژه‌ای داشت.
⭐️مکان دعا
بهترین مکان برای دعای عرفه کربلا می‌باشد که در روایتی از امام صادق علیه‌السلام وارد است:
«خداوند متعال قبل از اهل عرفات براى زائرین قبر حسینى علیه‌السّلام جلوه کرده، نیازهاى آنان را برآورده، گناهانشان را بخشیده و آنان را به خواسته‌هایشان مى‌رساند. آنگاه نزد اهل عرفات آمده و با آنان نیز این‌گونه رفتار مى‌کند.»
⭐️زیارت امام حسین علیه‌السلام
زیارت امام حسین علیه‌السلام در این روز بسیار سفارش شده تا آنجا که در روایتی ثواب این زیارت را برابر با یک میلیون حج با قائم آل محمد صلّى اللّه علیه و آله و سلّم، یک میلیون عمره با رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله و سلّم، آزاد کردن یک میلیون برده و کالاهایى که به اندازه بار یک میلیون اسب باربر باشد می‌داند.
⭐️نماز قبل از دعا
بعد از زیارت قبل از این‌که دعا را آغاز کند دوازده رکعت نماز وارد شده که در هر رکعت یک بار «فاتحه الکتاب» «آیة الکرسى» و«قل هو اللّه احد» بخواند. پس از آن به اندازه‌اى که مى‌تواند قرآن خوانده سپس سجده کرده و بعد از سجود بگوید:
«سُبْحانَ مَنْ لَبِسَ الْعِزَّ وَ فازَ بِهِ، سُبْحانَ مَنْ تَعَطَّفَ بِالْحِلْمِ وَ تَکَرَّمَ بِهِ، سُبْحانَ مَنْ أَحْصى کُلَّ شَیْ‌ءٍ وَ عَلِمَ بِهِ، سُبْحانَ مَنْ لا یَنْبَغِی انْ یُسَبَّحَ سِواهُ، سُبْحانَ ذِی الْعِزِّ وَ الْقُدْرَةِ، سُبْحانَ الْعَظِیمِ الاعْظَمِ.
اسْأَلُکَ یا رَبِّ بِمَعاقِدِ الْعِزِّ مِنْ عَرْشِکَ وَ بِاسْمِکَ الْعَظِیمِ، وَ أَسْأَلُکَ بِالْمُسْتَجابِ مِنْ دُعاءِکَ، وَ بِنُورِ وَجْهِکَ انْ تُصَلِّیَ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ.»
و سپس خواسته‌هاى خود را از خدا بخواهد.
اگر حال این نماز را نداشت، پیش از این که از حرم خارج شود در زیر آسمان دو رکعت نماز خوانده آنگاه بازگشته و امام علیه‌السّلام را زیارت کند و اگر در غیر کربلا بود بعد از نماز ظهر و عصر و در زیر آسمان این دو رکعت را بجا آورده و سپس به محل دعاى خود برود. او باید این دو رکعت را به خوبى بجا آورد. زیرا به منزله هدیه‌اى است که انسان پیش از حضور در پیشگاه بزرگان آن را بعنوان هدیه به او تقدیم مى‌کند.
📚منبع
المراقبات، میرزا جواد آقا ملکی تبریزی، ص۴۹۶
گناه بنده را به حسنه مبدل می‌کنم
محمّد بن عليّ بن الحسين بن بابويه في ثواب الأعمال قال: حدّثنا محمّد بن موسى بن المتوكّل قال: حدّثني محمّد بن جعفر قال: حدّثني محمّد ابن جعفر قال: حدّثني محمّد بن موسى بن عمران النخعيّ قال: حدّثني الحسين بن يزيد عن عليّ بن أبي حمزة عن أبي بصير عن أبي عبد اللَّه عليه السلام قال: سمعته يقول:
أوحى اللَّه إلى داود: يا داود! إنّ عبدي المؤمن إذا أذنب ذنبا ثمّ تاب من ذلك الذنب و استحيى منّي عند ذكره غفرت له و أنسيته الحفظة و أبدلته حسنة و لا أبالي و أنا أرحم الراحمين.
محمد بن على بن حسين بن بابويه در كتاب ثواب الاعمال از محمد بن موسى بن متوكل از محمد بن جعفر از محمد بن موسى بن عمران نخعى از حسين بن يزيد از على بن أبوحمزه از ابوبصير از ابو عبداللَّه عليه‌السلام روايت كرده كه حضرت فرمود:
«خداوند به داود عليه‌السلام وحى كرد: اى داود! اگر بندهاى گناهى را مرتكب شد و بعد هم توبه كرد و خجالت كشيد از اين كه آن گناه را ذكر كند من او را مىبخشم و به حافظان عمل دستور مىدهم كه از ياد آن شخص ببرند و آن را مبدل به حسنه مىكنم. چون من ارحم الراحمين هستم.»
📚منبع
الجواهر السنية فی الأحاديث القدسية (كليات حديث قدسى)، شیخ حر عاملی، ص ۱۸۶
صدای کسی‌که مرا بخواند بگوش من می‌رسد
و عن أبي عليّ الأشعريّ عن الحسن بن عليّ الكوفيّ عن عليّ بن مهزيار عن عثمان بن عيسى عن ابن مسكان عمّن رواه عن أبي عبد اللَّه عليه السلام: إنّ داود لمّا وقف بعرفات نظر إلى الناس و كثرتهم فصعد الجبل و أقبل يدعو، فلمّا قضى نسكه أتاه جبرائيل فقال له: يا داود! يقول لك ربّك: لم صعدت الجبل؟ ظننت أنّه يخفى عليّ صوت من صوت؟
ثمّ مضى به إلى جدّة «۱» فرسب به في البحر مسيرة أربعين صباحا في البرّ فإذا صخرة فلقها فإذا فيها دودة فقال له: يا داود يقول لك ربّك: أنا أسمع صوت هذه الدودة في بطن الصخرة في قعر هذا البحر فظننت أنّه يخفى عليّ صوت من صوت؟
و از ابو على اشعرى از حسن بن على كوفى از على بن مهزيار از عثمان بن عيسى از ابن مسكان از كسى ديگر از ابوعبداللَّه عليه‌السلام روايت كرده كه حضرت فرمود: «هنگامى‌كه داود عليه‌السلام در عرفات توقف كرد و به مردم نگاه نمود و از كثرت تعداد آنها آگاه شد، رفت به بالاى كوه عرفات و شروع به دعا نمود. وقتى كه مراسمش به پايان رسيد، جبرئيل بر وى نازل شد و گفت: اى داود! خداوند مىفرمايد: چرا بالاى كوه رفتى و مناجات كردى؟ ترسيدى كه من صداى تو را در پائين كوه نشنوم؟»
«بعد جبرئيل داود را با خود به كنار رودخانه برد و با وى به داخل دريا فرو رفت و مسير چهل روز در صحرا را در دريا پيمودند. در آنجا يك صخرهاى بود آن را كندند و از داخل آن يك كرمى بيرون آمد. بعد جبرئيل به داود گفت:
اى داود! خداوند مىفرمايد: من صداى اين كرم را كه در ميان سنگ و در داخل دريا قرار گرفته مىشنوم. پس تو گمان كردى صداى كسى كه مرا بخواند بگوش من نمى‌رسد؟» (۱)
📚منبع
(۱) الجدّة: شاطئ النهر
الجواهر السنية فی الأحاديث القدسية (كليات حديث قدسى)، شیخ حر عاملی، ص ۱۷۲
فضیلت شب عرفه
درباره شب عرفه روایت شده است که دعای خیر در آن مستجاب و کسی‌که در آن به فرمانبرداری خداوند مشغول باشد، پاداش صد و هفتاد سال عبادت را خدای متعال به او عطا فرماید.
زیارت امام حسین(ع) در این شب مستحب است. (۱)
رفتن به عرفات و یا کربلا، بهترین مکان‌ها برای استجابت دعا در روز عرفه است. اهمیت دعا در این روز به اندازه‌ای است که روزه این روز را برای کسی که روزه باعث ضعف او هنگام دعا شود، ممنوع کرده‌اند. پاداش زیارت امام حسین(ع) در روز عرفه به اندازه‌ای است که از امام صادق(ع) روایت شده:
«خداوند متعال برای زائرین قبر حسینی، قبل از اهل عرفات(حجاج) جلوه کرده، حوائج آنان را برآورده، گناهانشان را بخشیده و آنان را به خواسته‌هایشان می‌رساند و آنگاه نزد اهل عرفات آمده و با آنان نیز این‌گونه رفتار می‌کند.» (۲)
حجاج شامگاه روز عرفه و شب دهم ذی الحجه، پس از ادای فریضه مغرب کوچ می‌کنند.
فاذا افضتم مِن عرفاتٍ فاذکروا الله عند المشعرِالحرامِ (۳) پس هنگامی که از عرفات بازگشتید، در مشعرالحرام به ذکر خدا بپردازید. (۴)
📚منبع
(۱) المراقبات، میرزا جواد ملکی تبریزی، ص ۴۳۷
(۲) المراقبات، میرزا جواد ملکی تبریزی، ص ۴۴۰
(۳) سوره بقره، آیه ۱۹۸
(۴) حج باشکوه ترین تجلی وحدت، دوست محمدی، ص ۱۳۰
فضيلت شب و روز عرفه
روايت است كه امام سجاد(علیه‌السلام) در روز عرفه صدای سائلی را شنيد كه از مردم سئوال می‌كرد، حضرت به او فرمود:«وای بر تو! آيا در مثل چنين روزی از غير خدا سئوال می‌كنی و حال آنكه در اين روز برای بچه‌هایی كه در شكم مادرانند، اميد سعادت و خوشبختی می‌رود.» (۱)
درباره شب عرفه روايت شده است كه دعای خير در آن مستجاب و كسی كه در آن به فرمانبرداری خداوند مشغول باشد، پاداش صد و هفتاد سال عبادت را خدای متعال به او عطا فرماید. زیارت امام حسین(ع) در اين شب مستحب است. (۲)
در روز عرفه رفتن به عرفات و يا کربلا، بهترين مكان‌ها برای استجابت دعا می‌باشد. اهميت دعا در اين روز به اندازه‌ای است كه روزه اين روز را برای كسی كه روزه باعث ضعف او هنگام دعا شود، ممنوع كرده‌اند. پاداش زيارت امام حسين(علیه‌السلام) در روز عرفه به اندازه‌ای است كه از امام صادق(علیه‌السلام) روايت شده:
«خداوند متعال قبل از اهل عرفات برای زائرين قبر حسينی(ع) جلوه كرده، نيازهای آنان را برآورده، گناهانشان را بخشيده و آنان را به خواسته‌هایشان می‌رساند و آنگاه نزد اهل عرفات آمده و با آنان نيز اينگونه رفتار می‌كند.» (۳)
امام علی(ع) فرمودند: «مِنَ الذُّنُوبِ لا تُغْفَرُ اِلَّا بِعَرَفاتٍ؛ برخی از گناهان [به گونه‌ای سنگین است که] جز در عرفات و مشعرالحرام بخشوده نمی‌شود.» (۴)
📚منبع
(۱) اسرار حج، علی عطائی اصفهانی، ص ۱۲۰
(۲) المراقبات، میرزا جواد ملکی تبريزی، ص۴۳۷
(۳) المراقبات، میرزا جواد ملکی تبريزی، ص ۴۴۰
(۴) بحارالانوار، علامه مجلسی، ج ۹۶، ص ۲۶۱
تاریخچه عرفات
عرفات مکانی است که حضرت آدم علیه‌السلام اعتراف به گناه و تقصیر خود کرد و مورد مغفرت خداوند قرار گرفت. به همین جهت عرفات نامیده شد. (۱)
تمام انبیا و پیامبران در این مکان مشمول عنایت حق تعالی شده و اظهار بندگی نموده‌اند و همچنین امام حسین(ع) در حالی‌که با جمعی از بستگان و یارانش به این مکان رسیدند، به درگاه خداوند تضرع و زاری نمودند. از جمله دعاهای مشهور این روز دعای حضرت سید الشهداء(ع) امام حسین(ع) است.
بشر و بشیر پسران غالب اسدی روایت کرده‌اند که روز عرفه در عرفات در خدمت آن حضرت بودیم، پس از خیمه بیرون آمدند با گروهی از اهل بیت و فرزندان و شیعیان با نهایت تذلل و خشوع رو به سوی کعبه دعای عرفه را زمزمه فرمودند. (۲)
📚منبع
(۱) حج برنامه تکامل، محمد ضیاءآبادی، ص ۲۳۷
(۲) مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی، ص ۴۵۶
فضیلت روز عرفه
روایت است که امام سجاد(ع) در روز عرفه صدای سائلی را شنید که از مردم سئوال می‌کرد، حضرت به او فرمود: «وای بر تو! آیا در مثل چنین روزی از غیر خدا سوال می‌کنی و حال آنکه در این روز برای بچه‌هایی که در شکم مادرانند، امید سعادت و خوشبختی می‌رود.»
📚منبع
اسرار حج، آیةالله مظاهری، ص ۱۲۰
لزوم قدرشناسی و سپاسگزاری
امام حسین علیه‌السلام در یکی از فرازهای دعای عرفه می‌فرمایند:
«لَمْ تُخْرِجْنِی لِرَأْفَتِکَ بِی وَ لُطْفِکَ لِی ]بِی [وَ إِحْسَانِکَ إِلَیَّ فِی دَوْلَةِ أَئِمَّةِ الْکُفْرِ الَّذِینَ نَقَضُوا عَهْدَکَ وَ کَذَّبُوا رُسُلَکَ لَکِنَّکَ أَخْرَجْتَنِی ]رَأْفَةً مِنْکَ وَ تَحَنُّنا عَلَیَّ [ لِلَّذِی سَبَقَ لِی مِنَ الْهُدَی الَّذِی لَهُ یَسَّرْتَنِی وَ فِیهِ أَنْشَأْتَنِی.»
این جمله در حقیقت قدرشناسی از یک نظام الهی و اسلامی شمرده و با استناد به آیات قرآن کریم که از نبوت و رسالت و ولایت و امامت و هدایت و ایمان به عظمت یاد شده، آنها را منّت‌های الهی بر بندگانش دانسته‌اند.
در فرازی از دعای عرفه، امام سجاد علیه‌السلام که وجود امام عادل و حاکمیت او را مایه احیای آثار دین دانسته , و می‌فرماید:«اللَّهُمَّ إِنَّکَ أَیَّدْتَ دِینَکَ فِی کُلِّ أَوَانٍ بِإِمَامٍ أَقَمْتَهُ عَلَماً لِعِبَادِکَ، وَ اجْعَلْنَا لَهُ سَامِعِینَ مُطِیعِینَ.»
آن حضرت نیز مانند امام حسین علیه‌السلام تولّد خود را در دوران حاکمیت اسلام و رخت بربستن جاهلیت را نعمت مشکور می‌داند؛ زیرا حکومت اسلامی یکی از پاک‌ترین میوه‌های شجره طیّبه دین الهی است که مایه حفظ دین و تباه نشدن حق می‌گردد و حاکم دینی مجری احکام اوست. بنابراین، به دنیا آمدن و همچنین زندگی کردن در سایه نظام اسلامی نعمتی است که شکر آن لازم است، چنان که زوال جاهلیت و ظلم که ظهور قهر الهی است، شکر گزاری می‌طلبد. فَقُطِعَ دابِرُ الْقَوْمِ الَّذِینَ ظَلَمُوا وَ الْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ.
امام حسین علیه‌السلام با اشاره به همین نعمت، شکر می‌کند که در حاکمیت کفر و رواج بت پرستی به دنیا نیامد؛ زیرا گرچه با نورانیت غیبی حق را می‌دید، اما توان زنده کردن حق و احیای جامعه بر محور حق را نداشت. حتی اگر زمانی به دنیا می‌آمد که عمرش در عصر معاویه به پایان می‌رسید، باز هم آن توفیق بزرگ نصیبش نمی‌شد.
چون معاویه با مکر خویش از پیدایش حماسه جاوید عاشورا می‌توانست جلوگیری کند و حسین بن علی علیهم‌السلام را مانند برادرش مسموم سازد و زمام قدرت را به دست گیرد، اما خامی و ناپختگیِ خمّاری همانند یزید، زمینه ایثار و نثار را برای امام حسین علیه‌السلام فراهم ساخت تا احیاگر نظام اسلامی باشد.
📚منبع
مجله میقات حج، عبدالله جوادی آملی، شماره ۴۲
روز عرفه، روضه حضرت عباس(ع) را بخوان
حجةالاسلام و المسلمین حاج سید حسن ابطحی، در كتاب «ملاقات با امام زمان علیه السلام» آورده است:
بدون تردید حضرت بقیةالله – روحی فداه – در مجالس عزای حضرت سیدالشهدا علیه‌السلام حاضر می‌شوند، زیرا آن حضرت خود را صاحب عزا می‌دانند. به خصوص، اگر مجلس را افراد متقی و با اخلاص ترتیب داده باشند و باز بالاخص اگر در امكنه‌ی متبركه تشكیل شود و یا روضه‌ای خوانده شود كه مورد علاقه‌ی آن حضرت باشد. مثلا غالبا در مجالسی كه روضه‌ی حضرت ابوالفضل علیه‌السلام خوانده می‌شود آن حضرت نظر لطفی به آن مجلس دارند.
یكی از دوستان، كه راضی نیست اسمش را در كتاب ببرم، می‌گفت: در سال ۱۳۶۳ شمسی به مكه معظمه مشرف بودم. روحانی كاروان، كه مرد خوبی بود، سه شب قبل از آنكه به عرفات برویم، در عالم رؤیا حضرت ولی عصر علیه‌السلام را دیده بود و آن حضرت به او فرموده بودند كه در روز عرفه، روضه حضرت ابوالفضل علیه‌السلام را بخوان كه من هم می‌آیم.
بعد از ظهر عرفه، در بین دعای عرفه، روحانی كاروان مشغول روضه‌ی حضرت ابوالفضل علیه‌السلام شد. همه‌ی اهل كاروان به طور ناگهانی دیدند كه مردی بسیار نورانی با لباس احرام در وسط جمعیت نشسته و برای مصائب حضرت اباالفضل العباس علیه‌السلام شدیدا گریه می‌كند. افراد كاروان كم‌كم می‌خواستند متوجه او شوند، به خصوص بعد از آنكه روحانی كاروان گفت كه من چند شب قبل خواب دیدم كه حضرت بقیةالله – روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء – به من فرمودند كه روز عرفه، روضه‌ی حضرت اباالفضل علیه‌السلام را بخوان، من هم می‌آیم.
📚منبع
ملاقات با امام زمان علیه السلام، سید حسن ابطحی، ج ۲، ص ۲۵۴
