شب قدر
معنى شب‌قدر
أصبغ بن نباته از حضرت على بن ابى طالب عليه‌السّلام روايت نموده كه پيغمبر خدا(ص)، به من فرمود:
«يا على آيا مى‌دانى معنى شب قدر چيست؟» عرض كردم: نه يا رسول اللَّه!
پيغمبر صلى اللَّه عليه و آله فرمود: «خداوند تبارک و تعالى در آن شب به تقدير و سرنوشتى كه در روز قيامت خواهد بود، قضا و حكم و اندازه‌گيرى نموده و در آنچه خداى عزوجل فرمان داد ولايت تو بود و نيز ولايت امامان از نژاد تو، تا روز قيامت.»
📚منبع
معانی الاخبار، شیخ صدوق، ج۲، ص۲۵۱
چه اتفاقاتی در شب قدر افتاده‌است؟
محمد بن مسلم می‌گوید: از امام باقر علیه‌السّلام از شب قدر پرسیده شد. امام فرمود:
«فرشتگان و نویسندگان اعمال در آن شب به آسمان دنیا فرود می‌آیند و آنچه از امر یک سال و آنچه به بندگان در آن می‌رسد می‌نویسند.»
و فرمود: «امری است که موقوف به خدا است و در آن مشیّت الهی جاری‌است و هر آنچه از آن بخواهد مقدم می‌سازد و به تأخیر می‌اندازد و آن سخن اوست که می‌فرماید:
«خداوند آنچه را بخواهد محو یا اثبات می‌کند و کتاب اصلی (امّ الکتاب) نزد اوست.» (سوره رعد، آیه ۳۹)
📚منبع
امالی، شیخ طوسی، ج۱، ص۱۳۷
خداوند به آنان نظر رحمت کرده
چون شب قدر شود خداوند عزّوجل، جبرئيل را فرمان دهد تا در ميان جمعى از فرشتگان به زمين فرود آيد و با او پرچمى سبز رنگ است، پس آن پرچم را بر پشت كعبه بكوبد و جبرئيل ششصد بال دارد كه دو بال آن را جز در شب قدر باز نكند و در آن شب آن دو بال را بگشايد و آن دو بال از مشرق و مغرب فراتر برود.
و جبرئيل(ع) در چنين شبى فرشتگان را به اطراف عالم گسيل دارد و آنان به هر ايستاده و نشسته و هر نمازگزار و ذكر گویى سلام كنند و با آنان دست دهند و دعاى ايشان را آمين گويند تا سپيده صبح سر زند.
پس چون صبح بدمد جبرئيل(ع) صدا زند: «اى گروه ملائكه كوچ كوچ!»
گويند: اى جبرئيل خداوند نسبت به درخواست‌هاى مؤمنين از امّت محمّد چه كرده‌است؟ گويد: «خداى متعال امشب به آنان نظر رحمت كرده و از آنان گذشت نموده و گناهان‌شان را آمرزيده است مگر چهار نفر را.
رسول خدا(ص) فرمود: «و اين چهار نفر: شرابخوار، عاقّ والدين، كسى كه قطع رحم كرده و كينه توز می‌باشند.»
📚منبع
امالی، شیخ مفید، ص ۲۶۵
در شب قدر مقدرات سال نازل می‌شود
حسن بن عباس بن حريش از امام جواد(ع) نقل مى‌كند كه اميرالمؤمنين(ع) به ابن عباس فرمود:
«همانا در شب قدر هر سالى مقدّرات همان سال نازل مى‌شود و اين امر پس از پيامبر(ص) واليانى دارد.»
ابن عباس گفت: آنان چه كسانى هستند؟ فرمود: «من و يازده نفر از نسل من كه امامان الهام شونده هستند.»
با همين اسناد گفت: پيامبر خدا(ص) به اصحاب خود فرمود: «به شب قدر ايمان بياوريد كه آن براى على بن ابى طالب(ع) و يازده فرزند او پس از من است.»
📚منبع
الخصال، شیخ صدوق، ترجمه جعفرى، ج ۲، ص ۲۲۹
چند روایت در تفسیر آیه شریفه
«لیلة القدر خير من ألف شهر»
⭐️روایت اول
از ابن عباس روایت‌شده که براى رسول خدا(ص) ذکر مردى از بنى‌اسرائیل به میان آمد که او در راه خدا هزار ماه شمشیر خود را بر شانه‌اش حمل نموده (و آماده جهاد در راه خدا بود).
رسول خدا(ص) از این جریان سخت تعجب نمود و آرزو کرد که این فضیلت در امتش باشد. پس خداوند (در مقابل) به آن حضرت شب قدر را عطا کرد و فرمود:
«شب قدر، بهتر از هزار ماهى‌است که آن مرد بنى‌اسرائیلى در راه خدا سلاح حمل کرد (این شب قدر) براى تو و امّت بعد از تو، تا روز قیامت در هر ماه رمضان خواهد بود.»
📚منبع
مجمع البیان، طبرسی، ج ۱۰، ص ۷۸۹
نورالثقلین، عروسی حویزی، ج ۵ ، ص ۶۲۲
⭐️روایت دوم
مجاهد گوید در میان قوم بنى‌اسرائیل مردى بود که شب‌ها تا صبح به عبادت مى‌پرداخت و روز با دشمنان دین تا به شب به جهاد و پیکار مى‌گذرانید و این عمل او هزار ماه طول کشید و خداوند این سوره را نازل فرمود و تذکر داد که عمل یک شب قدر از این اعمال بالاتر است.
📚منبع
جامع البیان، طبری
⭐️روایت سوم
على بن عروه گوید: چهار نفر در قوم بنى‌اسرائیل بودند که هشتاد سال خداوند را عبادت نمودند و کوچک‌ترین گناهى نیز از آن‌ها سر نزد.
اینان عبارت بودند از: ایوب، زکریا، حزقیل بن عجوز و یوشع بن نون. اصحاب رسول خدا(ص) از این عبادت به شگفت آمدند تا این که جبرئیل آمد و این سوره را نازل نمود و فرمود:
«عبادت یک شب قدر از این عبادات بالاتر است.»
📚منبع
تفسیر کشف الاسرار، خواجه عبدالله انصاری
⭐️روایت چهارم
انس مالک گوید: سبب نزول این سوره چنین بوده که مدت عمر امت رسول خدا صلی الله علیه و آله را به او عرضه کردند و نسبت به طول عمر امت‌هاى سلف کمتر بود. این مقدار عمر در نظر پیامبر کم آمد.
خداوند با نزول این سوره به پیامبر خویش فرمود:
«اگر طول عمر این امت اندک است بر طاعت یک شب آنان ثواب بسیار زیاد دهم تا یک شب قدر آن بهتر از عبادت هزار ماه باشد.»
📚منبع
تفسیر روض الجنان، ابوالفتوح رازی
فضائل شب‌های مبارک قدر (تعیین مقدرات )
قال الصادق (علیه‌السلام):
«التقدیر فى لیلة تسعة عشر و الابرام فى لیلة احدى و عشرین و الامضاء فى لیلة ثلاث و عشرین.»
امام صادق (علیه‌السلام) فرمودند:
«برآورد اعمال در شب نوزدهم انجام می‌گیرد و تصویب آن در شب بیست و یكم و تنفیذ آن در شب بیست و سوم.»(1)
قال‌الصادق(ع):
«التَّقدیرُ فی لَیلَةِ تِسعَ عَشرَةَ و الإبرامُ فی لَیلَةِ إحدی و عِشرینَ و الإمضاءُ فی لَیلَةِ ثلاثَ و عِشرین.»
«مقدّرات در شب نوزدهم تعیین، در شب بیست و یکم تایید و در شب بیست و سوم ماه (رمضان) امضا می‌شود.»(2)
📚منبع
(1) وسائل الشیعه، شیخ حر عاملی، ج ۷، ص ۲۵۹
(2) کافی، شیخ کلینی، ج ۴، ص ۱۵۹
فضائل شب‌های مبارک قدر (نزول ملائکه)
نزول ملائکه و روح، در شب قدر نشانه شرافت آن بر هزار ماه است. امام باقر علیه‌السلام فرمودند: «عمل صالح در شب قدر از قبیل نماز، زکات و کارهای نیک دیگر بهتر است از عمل در هزار ماهی که در آن شب قدر نباشد.»
📚منبع
ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، شیخ صدوق، ص ۱۳۳
فضائل شب‌های مبارک قدر (آمرزش گناهان)
پیامبر خدا صلی الله علیه وآله در تفسیر سوره «قدر» فرمودند: «هر کس شب قدر را احیا بدارد و مؤمن باشد و به روز جزا اعتقاد داشته باشد، تمامی گناهانش آمرزیده می‌شود.»(1)
قال رسول الله(ص):
«مَن قامَ لَیلَةَ القَدرِ إیماناً وَ احتِساباً ، غُفِرلَهُ ما تَقَدَّمَ مِن ذَنبِهِ.»
هر که از روی ایمان و برای رسیدن به ثواب الهی، شب قدر را به عبادت بگذراند، گناهان گذشتهاش آمرزیده می‌شود.»(2)
📚منبع
(1) تفسیر منهج الصادقین، ملا فتح الله کاشانی، ج ۱۰، ص ۳۰۸
(2) فضائل الأشهر الثلاثه، شیخ صدوق، ص ۱۳۶
فضائل شب‌های مبارک قدر (عرضه اعمال بر حجت خدا)
امام علی علیه‌السلام فرمودند: «شب قدر در هر سالی هست، در این شب امور همه سال (و تقدیرها و سرنوشت‌ها) فرو فرستاده می‌شود. پس از درگذشت پیامبر صلی الله علیه و آله نیز این شب صاحبانی دارد.»
📚منبع
تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ج ۲۷، ص ۱۹۰
اصول کافی، شیخ کلینی، ج ۱، ص ۳۵۲
اصول کافی، شیخ کلینی، ج ۱، ص ۲۵۱
همان، ج ۱، ص ۳۶۳
فضائل شب‌های مبارک قدر (شب سرنوشتساز )
قال الصادق (علیه‌السلام):
«راس السنة لیلة القدر یكتب فیها ما یكون من السنة الى السنة.»
امام صادق(علیه‌السلام) فرمودند:
«آغاز سال (حساب اعمال) شب قدر است. در آن شب برنامه سال آینده نوشته می‌شود.»
📚منبع
وسائل الشیعه، شیخ حر عاملی ج ۷، ص ۲۵۸
فضائل شب‌های مبارک قدر (برترى شب قدر )
كیف تكون لیلة القدر خیرا من الف شهر؟ قال: «العمل الصالح فیها خیر من العمل فى الف شهر لیس فیها لیلة القدر.»
از امام صادق (علیه‌السلام) سوال شد: چگونه شب قدر از هزار ماه بهتر است؟
حضرت فرمودند: «كار نیك در آن شب از كار در هزار ماه كه در آن‌ها شب قدر نباشد بهتر است.»
📚منبع
وسائل الشیعه، شیخ حر عاملی، ج ۷، ص ۲۵۶
دعا برای امام زمان(ع) در شب ۲۳ ماه رمضان
از امامان معصوم(ع) چنين نقل شده‌است:
اين دعا را در شب بيست و سوم ماه مبارك رمضان در حال سجده، ايستاده، نشسته و در همه حالات تكرار می‌كنی و نيز در همه اوقات اين ماه و هر قدر كه می‌توانی و هر موقع از دوران زندگی‌ات به يادت آمد می‌خوانی.
بعد از تمجيد خدای و درود بر پيامبر(ص) می‌گويی:
«اللّهمّ كن لوليـّك الحجّة بن الحسن، في هذه السّاعة و في كلّ ساعةٍ، وليـّاً و حافظاً، و قائداً و ناصراً، و دليلاً و عيناً، حتّي تسكنه أرضك طوعاً و تمتّعه فيها طويلاً.»
«خداوندا، ولی و برپاكننده امرت، محمد، زاده حسن، مهدی را، كه برترين درودها و سلام‌ها بر او و پدرانش باد، در اين ساعت و در همه ساعت‌ها، سرپرست، نگه‌دار، راه‌بر، ياور، راهنما و پشتيبان باش تا او را [نه از سر زور بلكه] به اختيار [مردم] در زمين جايگاه بخشی و او را در درازا و پهنای زمين بهره‌ور و كامران سازی.»
📚 منبع
مصباح المتهجّد، شیخ طوسی، ص ۶۳۰
