شرح دعای روز اول ماه مبارک رمضان
دعای روز اول ماه مبارک رمضان
اللهمّ اجْعَل صِيامي فيه صِيام الصائِمينَ و قيامي فيهِ قيامَ القائِمينَ وَ نَبِّهنی فيهِ عن نَومَةِ الغافِلينَ وَهَبْ لي جُرمي فيهِ يا إلهَ العالَمينَ واعفُ عنّي يا عافياً عنِ المجرمينَ.
خدايا! روزه مرا در اين روز مانند روزه‌داران حقيقی و شب زنده‌داری مرا چون قيام‌كنندگان راستين قرار ده ،و مرا از خواب غافلان هوشيار وبيدار ساز و هم در اين روز جرم و گناهم را ببخش ای خدای عالميان و از زشتی‌هايم عفو فرما ای عفو کننده از مجرمان.
شرح دعای روز اول
در اين دعا از خداوند می‌خواهيم كه روزه ما را در زمره روزه روزه‌داران واقعی قرار دهد. مرحوم حضرت آيت الله ميرزا جواد ملكی تبريزی(ره) در كتاب «المراقبات» روزه و روزه‌دار را به اقسامی تقسيم می‌فرمايد؛ ايشان سه نوع روزه را ذكر می‌كنند كه در حقيقت اين سه حالت، مانند سه درجه برای روزه محسوب می‌شوند و ما بايد با تلاش و مسألت از درگاه خداوند سبحان سعی‌كنيم از روزه حالت اول به سوی روزه حالت سوم حركت كنيم.
اين عالم ربانی اولين درجه را روزه عوام می‌نامند؛ اين روزه با خودداری از مبطلات روزه كه فقها در رساله‌های عمليه خود نوشته‌اند تحقق می‌یابد. دومين قسم، روزه خواص است؛ در اين حالت روزه‌دار علاوه بر رعايت مسائل فقهی روزه و پرهيز از مبطلات روزه، از انجام هر عمل حرام و حتی مكروه خودداری می‌كند و بدون ارتکاب به غيبت و تهمت و ديگر گناهان قلبی يا جوارحی از ياد خدا غافل نمی‌شود.
سومين حالت، روزه خواص خواص می‌باشد؛ در اين نوع، روزه‌دار حتی از امور حلالی كه او را از ياد خداوند متعال دور می‌کند نيز اجتناب می‌ورزد و فقط مشغول ياد خداست و در واقع بالاترين درجه روزه، روزه كسی‌است كه آنی از ياد خداوند غافل نگردد و روزه‌اش خاصّ الخاص باشد.
سپس ايشان به ذكر انواع روزه‌داران می‌پردازند و آنان را به پنج گروه تقسيم می‌كنند: گروه اول آنان‌كه از رو‌ی عادت يا برای ريا يا خوشامدِ مردم يا منافع دنيوی و يا… روزه می‌گيرند. دسته دوم، آنان‌كه علاوه بر دلايل گروه اول، کمی هم ترس از مجازات و اميد به پاداش الهی دارند. سومين گروه، فقط بخاطر ترس از مجازات يا رسيدن به ثواب الهی روزه می‌گيرند. دسته چهارم علاوه بر خوف از عِقاب و رجاء به ثواب، قصد جلب رضايت خداوند را نيز دارند.
پنجمين گروه، آنانند كه فقط برای رضايت و نزديكی به خداوند متعال روزه می‌گيرند. بايد از خدا مسألت كنيم كه در زمره گروه پنجم باشيم و خالصاً لِوَجْه الله و فقط به نيت تقرّب روزه بگيريم. (المراقبات، صفحات 200 تا202)
در فراز دوم اين دعا، توفيق قيام و شب زنده‌داری را از خداوند متعال مسألت می‌كنيم؛ قرآن كريم به رسول گرامی اسلام(ص) دستور شب زنده‌داری می‌دهد و می‌فرمايد: « قُمِ اللَيْلَ اِلّا قَليلاً ؛ شب را ـ بجز اندكی ـ بيدار باش.»(سوره مباركه مزمل، آيه 2) در اين زمينه دستورات مستحبی اسلام، جهت عبادت و اقامه نماز در دل شب بركسی پوشيده نيست. حضرت امام صادق(ع) می‌فرمايند: « شَرَفُ المؤمِنِ صَلاةُ اللَيْلِ؛ نماز شب مايه شرافت و والایی انسانِ مؤمن است.»(ثواب الاعمال، ص122)
ابوبصير از آن حضرت نقل می‌كند كه فرمودند: «نماز شب مايه سلامتی بدن، خشنودی خداوند، متمسّك به اخلاق پيامبران شدن و در مَعرَضِ رحمت الهی قرار گرفتن است.» (همان، ص123)
در دعای روز اول ماه مبارک رمضان، توفيق قيام در شب را از خداوند متعال درخواست می‌كنيم تا از شب زنده‌داران محسوب شويم.
فراز ديگری از دعای اين روز، بيداری از خواب غفلت را مورد توجه قرار داده‌است. غفلت از بزرگترين دردهای روحی و از سخت‌ترين موانع در راه سلوك به سوی خداوند است. غفلت، انسان را از بالاترين درجات به پايين‌ترين دركات تنزل می‌دهد، لذا همواره بايد از خدا بخواهيم كه در زمره غافلين نباشيم.
قرآن كريم در وصف اين گروه آيه عجيبی دارد: «وَ لَقَدْ ذَرَ أنا لِجَهَنَّمَ كثيراً مِنَ الجِنّ والاِنْسِ لَهُمْ قلوبٌ لا يَفْقَهونَ بِها و سهم اَعْيُنٌ لا يُبْصِرونَ‌بِها و لَهُمْ اذانٌ لا يَسْمَعونَ بِها اولئِكَ كَالْاَنعامِ بَلْ هُم اَضَلُّ اولئِكَ هُم الغافِلون.» (سوره مباركه اعراف، آيه 179) خداوند متعال در اين آيه شريفه غافلان را گمراه‌تر و پايين‌تر از چهارپايان معرفی می‌كند و برای آنان ويژگی‌هایی را بر می‌شمرد؛ اينكه آنها (غافلان) با دل‌هايشان فهم نمی‌كنند؛ با ديدگان‌شان (حقايق را) نمی‌بينند و با گوش‌هايشان (حرف حق را) نمی‌شنوند و جايگاه چنين كسانی را جهنم معرفی می‌فرمايد.
در روايات زيادی به موضوع «غفلت» و عوامل و نشانه‌های آن اشاره شده‌است كه فقط به چند نمونه از آنها اشاره می‌كنيم:
1)حضرت امام باقر(ع) فرمودند: «از غفلت دوری كن زيرا مايه قساوت قلب است.» (بحارالانوار، ج 78، ص164)
2)رسول گرامی اسلام(ص) فرمودند: «غافلترين مردم كسی‌است كه از دگرگونی‌های دنيا پند نگيرد.» (همان، ج 74، ص113)
3)اميرالمؤمنين(ع) فرمودند: «با مداومت بر ياد خدا از غفلت دوری كن» (غرر الحکم، ص 189)
4)حضرت علی(ع) فرمودند: «مستی غفلت و غرور از مستی شراب‌ها بدتر است.» (همان، ص 266)
5)لقمان حكيم به فرزندش فرمود: «غافل دو علامت دارد: سرگرمی، حواس پرتی و فراموشی» (بحار الانوار، ج 69، ص206)
📚منبع
برگرفته از کتاب تا آسمان، دکتر حسین محمدی‌فام
