شرح دعای روز نهم ماه مبارک رمضان
دعای روز نهم ماه مبارک رمضان
اَللّهُمَّ اجْعَل لي فيهِ نَصيباً مِن رَحمَتِكَ الواسِعَةِ، وَ اهْدِني فيهِ لِِبَراهينِكَ السّاطِعَةِ، وَ خُذْ بِناصِيَتي إلى مَرْضاتِكَ الجامِعَةِ بِمَحَبَّتِكَ يا اَمَلَ المُشتاقينَ.
ای خدا! امروز مرا نصيبی کامل از رحمت واسعه خود عطا فرما و به ادله و برهان‌های روشن خود هدايت فرما و پيشانی مرا بگير و به سوی رضا و خشنودی كاملت سوق ده، به محبتت ای آرزوی مشتاقان.
شرح دعای روز نهم
رحمت خداوند از واژگان مهم قرآنی و روايی‌است كه سخنان زيادی پيرامون آن گفته شده اما آنچه در متن دعای اين روز وارد شده و ما بايد به شرح آن بپردازيم «گستره رحمت الهی» است.
صفت «الواسعه» كه برای «رحمت» به كار رفته‌است گويای عظمت و گستردگی رحمت بی‌پايان خداوند و از قرآن گرفته شده‌است.
در قرآن كريم می‌خوانيم: «وَ رَحْمَتي وَسِعَتْ كُلَّ شَيءٍ؛ و رحمت من همه چيز را فراگرفته‌است.» (سوره مبارکه اعراف، آيه156)
قرآن از زبان ملائكه‌‌ای كه عرش خداوند را حمل می‌كنند اين‌طور بيان می‌کند: «رَبَّنا وَسِعَتْ كُلَّ شَيءٍ رَحْمَةً وَ عِلْمَاً؛ خداوندا رحمت و علم تو بر همه چيز احاطه دارد.» (سوره مبارکه غافر، آيه7)
اين همان مضمونی‌است كه در بيشتر ادعيه مأثوره آمده و همواره رحمت خداوند با صفت واسعه توصيف شده‌است.
در دعای كميل نيزمی‌خوانيم:«بِرَحْمَتِكَ الَّتي وَسِعَتْ كُلُّ شَيء.» در دعای ابوحمزه ثمالی نيز می‌گوييم: «اَيْنَ رَحْمَتُكَ الْواسِعَه.» اين نوع نگاه به رحمت الهی در غالب دعاهای فرهنگ شيعه به چشم می‌خورد.
مهم اين‌است كه، از اين رحمت بی‌پايان، نااميد نشويم و چشم اميد به رحمت واسعه الهی داشته باشيم.
اين دستور خداوند است كه می‌فرمايد: «لا تَقْنَطوا مِنْ رَحْمَةِ اللهِ؛ از رحمت خداوند نااميد نشويد.»(سوره مبارکه زمر، آيه53) قرآن کريم در داستان حضرت يوسف(ع) با اشاره به گناه بزرگ برادران يوسف از قول حضرت يعقوب نبی(ع) چنين می‌فرمايد: «و لا تَيأسوا مِن رَوحِ الله إنَّهُ لا يَيأسُ مِن رَوحِ الله إلّا القومُ الکافَرون؛ از رحمت خدا نا اميد نباشيد زيرا جز گروه کافران از خداوند نوميد نمی‌شوند.» (سوره مبارکه يوسف، آيه 87)
خداوندا مرا به سوی برهان‌های درخشانت هدايت فرما
«بُرهان» را علمای علم لغت به «دليل روشن»، «بيانی برای حجت»، «دليل و توضيح آن» و «محكم‌ترين دليل‌ها» ترجمه كرده‌اند. در قرآن نيز چند مرتبه اين واژه به كار رفته‌است كه در غالب آنها همان معنای «حجت و دليل محكم» استفاده می‌شود.
در آيه‌ای می‌خوانيم: «يا اَيُهَا النّاسُ قد جاءَكُم برهانٌ مِنْ رَبِّكم و اَنْزَلْنا اِلَيْكُمْ نوراً مُبيناً؛ ای مردم برای شما از جانب پروردگارتان حجت و دليل روشن آمده‌است و به سوی شما نوری آشكار كننده نازل كرديم.» (سوره مبارکه نساء، آيه 74)
مفسرين از اين برهان، به «قرآن» يا «دين حق» يا «رسول خدا»(ص) تعبير كرده و احتمال داده‌اند كه معنای «برهان» هر كدام از اين معانی باشد. (تفسيرهای: جوامع‌الجامع، مجمع‌البيان، الميزان)
در دعای اين روز از خداوند طلب می‌كنيم كه ما را به سوی برهان‌های روشن هدايت كند؛ شايد اين برهانی كه از خداوند طلب می‌كنيم همان برهانی باشد كه يوسف را از دام گناه زليخا نجات داد.
در داستان پيشنهاد زليخا به حضرت يوسف برای انجام گناه، خداوند در قرآن كريم چنين می‌فرمايد: «وَ لَقَدْ هَمَّتْ بِهِ وَ هَمَّ بِها لَوْ لا اَنْ رَأي بُرْهانَ رَبّهِ.» (سوره مبارکه يوسف، آيه24)
اگر يوسف «برهان پروردگارش» را مشاهده نمی‌كرد،قصدِ زليخا می‌نمود.
البته برخی مفسرين قصدِ گناه را در تفسير خود آورده‌اند ولی برخی ديگر هم با ادلّه محكمی يوسف را از قصد گناه دور و مبرّا دانسته و قصدِ كشتن و يا ضربه زدن به زليخا را صحيح دانسته‌اند. در هر صورت اين مشاهده «برهان الهی»، يوسف را از مكر زليخا نجات می‌دهد.
در تفاسير گوناگون ذيل اين آيه، برهان را به «يادآوری خدا بر تحريم زنا و خيانت»، «روح ايمان و تقوی»، «مقام عصمت» يا «نوعی تعيين مكشوف و مشهود» معنا كرده‌اند. (تفسيرهای: خسروی، نمونه، الميزان)
شايد مراد از اين فراز دعای روز نهم ماه مبارک رمضان اين‌گونه باشد كه:خدايا از آن برهانی كه به يوسف پيامبر ارزانی داشتی و او را از نفس و شيطان و هوی و هوس نجات دادی، به ما هم عطا فرما.
در شرح ادعيه روزهای گذشته پيرامون رضايت الهی و موجبات خشنودی خداوند مطالبی از نظر گذشت. در اينجا و در توضيح حرکت به سوی خشنودی خدا به ذكر آيه و حديثی بسنده می‌كنيم:
خداوند هنگامی كه متقين را به بهشت و نعمت‌های جاودان آن وعده می‌دهد می‌فرمايد: «وَ رِضْوانٌ مِنَ اللهِ اَكْبَرُ؛ و خشنودی خداوند [از بهشت و نعمت‌هايش] بزرگ‌تر است.» (سوره مبارکه توبه، آيه72)
اگر چه از خداوند می‌خواهيم كه ما را به رضايت كامل خويش نزديك كند اما مسلما ما نيز بايد اعمالی را انجام دهيم كه موجبات خشنودی خداوند را فراهم سازد. همان‌طور که در روايتی از معصوم(ع) ذکر شده‌است: «هر كس از روی ايمان، يك روز از ماه رجب را روزه بگيرد، مستوجب خشنودی بزرگ خداوند می‌شود.» (مفاتيح الجنان، اعمال ماه رجب)
📚منبع
برگرفته از کتاب تا آسمان، دکتر حسین محمدی‌فام
