شرح دعای روز پانزدهم ماه مبارک رمضان
دعای روز پانزدهم ماه مبارک رمضان
اَللّهُمَّ ارْزُقْني فيهِ طاعةَ الخاشعينَ، وَاشْرَحْ فيهِ صَدري بِإنابَةِ المُخْبِتينَ، بِأمانِكَ ياأمانَ الخائفينَ.
خدايا! در اين روز طاعت بندگان خاشع را نصيب من گردان و سينه مرا از طريق انابه همچون بندگان خاشع و خائف، گشاده فرما، به امان خود ای ايمنی دل‌های ترسان.
شرح دعای روز پانزدهم
در فراز آغازين اين دعا از خداوند متعال برای خود اطاعت همراه با خشوع و فروتنی مسألت می‌کنيم.
يكی از صفات مؤمنين واقعی «خشوع» است. خشوع را به «تذلّل و تواضع»، «خضوع» و «فروتنی كردن» معنا كرده‌اند. (قاموس قرآن، ج 2 و فرهنگ ابجدی)
قرآن كريم در شرح صفات كسانی‌كه به قرآن علم و ايمان دارند، چنين می‌فرمايد: «و يَخِرُّون لِلْاَذْقانِ يَبْكونَ و يَزيدُهُم خُشُوعاً؛ روی زمين می‌افتند و گريه می‌كنند و بر فروتنی آنها می‌افزايد.» (سوره مباركه اسراء، آيه 109)
اين صفت يعنی فروتنی و خشوع كه شامل قلب و دل و خشوع اعضاء و جوارح می‌شود، از بارزترين صفات اهل ايمان است.
در اهميت اين صفت در حديث معراج آمده‌است که خداوند فرمود: «هيچ بنده‌ای مرا نشناخت و در برابرم خاشع نشد مگر آن كه همه اشياء در برابر او خشوع كردند.» (ارشاد القلوب، ص 203) و اين بدين معنی‌است که اگر انسان در برابر خداوند و دستورات او سر به اطاعت خم کند، تمام هستی در مقابلش فروتنی خواهند كرد.
حضرت امام صادق(ع) فرمودند: «ايمان نباشد؛ مگر با عمل و عمل نباشد مگر با يقين و يقين تحقق نمی‌يابد مگر با خشوع.»(ميزان الحكمه، ح 4869)
حضرت امام علی(ع) نيز در توصيف خشوع فرموده‌‌اند: «خشوع، ياوری نيكو است برای دعا.» (همان، ح 4866)
طبق اين حديث نورانی چه خوب است دعاهايمان را با حال خضوع و خشوع بخوانيم تا ان‌شاءالله به اجابت نزديك‌تر باشد.
از بارزترين صحنه‌های تجلّی خشوع مؤمن، نماز اوست و خشوع در نماز معنای كامل‌تری پيدا می‌كند.
حضرت رسول(ص)در اين باره فرمودند: «خشوع، تواضع داشتن در نماز است و اينكه بنده با تمام دل و وجود به پروردگارش روی آورد.» (ميزان الحكمه، ح 4871)
درخواست بعدی ما در قالب اين دعای شريف، شرح صدر است.
اگر بخواهيم «شرح صدر» را به فارسی ترجمه كنيم بايد آن را به «گشادگی سينه» يا «سينه گشاده و فراخ» معنا كنيم.
اما در حقيقت واژه «شرح صدر» در حوزه دين يك اصطلاح است كه بايد با رجوع به قرآن و روايات، آن را ترجمه كرد تا معنای دقيق‌تری از آن به دست آيد.
قرآن كريم اين اصطلاح را در مورد رسول بزرگوار اسلام حضرت محمد(ص) به كار برده و آن را از عنايات خاص الهی به ايشان ذكر می‌كند: «اَلَمْ نَشْرَح لَكَ صدرك؟؛ آيا برای تو سينه‌ات را نگشاده‌ايم؟» (سوره مباركه انشراح، آيه 1)
حال، برای روشن‌تر شدن بحث، نظری اجمالی به برخی روايات در اين زمينه می‌اندازيم تا معنا و راه حصول اين صفت برايمان آشکار شود:
از پيامبر خدا(ص) سئوال شد كه «شرح صدر» چيست؟ ايشان فرمودند: «نوری است كه خداوند در دل مؤمن می‌افكند و بدان سبب، سينه‌اش فراخ می‌گردد و گشاده می‌شود.»
عرض كردند: آيا برای شناخت آن نشانه‌ای وجود دارد؟ پيامبر(ص) فرمودند: «آری، روی آوردن به سرای جاودانی و دوری گزيدن از سرای پوچی و فريب و آماده شدن برای مرگ، پيش از فرارسيدن آن.» (مجمع‌البيان، ج 4، ص 561)
حضرت علی(ع) نيز فرمودند: «ياد خدا شرح صدر می‌بخشد.» (غررالحكم، ح 835)
حضرت امام علی‌ابن موسی‌الرضا(ع) در بيان اهميت فوق العاده شرح صدر فرمودند: «هرگاه خداوند عزوجل بنده‌ای را برای [اداره] امور بندگانش برگزيند، برای اين امر به او شرح صدر عطا می‌كند؛ چشمه‌های حكمت را در دلش جاری می‌سازد و به او علم و دانش الهام می‌فرمايد.» (الكافی، ج 1، ص 202)
قرآن کريم شرح صدر را برای پذيرش اسلام از نشانه‌های هدايت معرفی می‌کند.
«فَمَنْ يُرِدِاللهُ اَنْ يَهْدِيَهُ يُشْرَحْ صَدْرَهُ لِلْاِسْلام؛ پس هركه خدا بخواهد او را هدايت كند، سينه‌اش را برای اسلام گشاده می‌كند.» (سوره مباركه انعام، آيه 125)
عبدالله ابن مسعود می‌گويد: خدمت پيامبر اكرم(ص) رسيدم، ايشان فرمود: «ای پسر مسعود! هركس كه خداوند سينه‌اش را برای اسلام بگشايد، او دارای نوری از پروردگار خويش شود؛ زيرا نور هرگاه در دل بيفتد، دل گشاده و فراخ گردد.» (ميزان الحكمه، ح 17094)
📚منبع
برگرفته از کتاب تا آسمان، دکتر حسین محمدی‌فام
