روایات مناجاتی/4 (توبه)
توبه/1
🔴 پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم:
«لَو عَمِلْتُمُ الخَطایا حتّی بَلَغَ الیَ السّماءِ ثُمَّ نَدِمتُم لَتابَ اللهُ عَلَیْكُم.»
«شما اگر آنقدر گناه کرده‌اید که تا به بلندی آسمان رسیده سپس از كرده خود پشیمان شدید خداوند توبه شما را می‌پذیرد.»(۱)
🔴 الإمام الصادق عليه السلام:
«اللّهُمَّ اغفِر وَارحَم وتَجاوَز عَمّا تَعلَمُ، وأَنتَ الأَعَزُّ الأَكرَمُ.»
«خدايا! [مرا] بيامرز و رحم كن و از آنچه [درباره من] مى‌دانى، درگذر، اى عزيزترين و كريم‌ترين!»(۲)
🔴 امام جواد(ع):
«تَأخیرُ التّوبَهِ إِغترارٌ.»
«(سهل‌انگاری در توبه) و به تأخیر انداختن آن، یک خُدعه و عمل فریبکارانه است.»(۳)
🔴 الإمامُ عليٌّ عليه السلام – مِن وصاياهُ لابنِهِ الحسنِ عليه السلام:
«لَم يُشَدِّدْ علَيكَ في قَبولِ الإنابَةِ و لَم يُناقِشْكَ بالجَريمَةِ، و لَم يُؤْيِسْكَ مِن الرَّحمَةِ، بل جَعَلَ نُزوعَكَ عنِ الذَّنبِ حَسَنةً، و حَسَبَ سَيِّئَتَكَ واحِـدَةً، و حَسَبَ حسنَتَكَ عَشْراً، و فَتَحَ لكَ بابَ المَتابِ.»
امام على عليه‌السلام ـ در سفارش‌هاى خود به فرزندش حسن عليه‌السلام ـ فرمودند: «[خداوند] در پذيرفتن توبه، بر تو سخت نگرفته و به علّت گناه، تو را در تنگنا نينداخته و از رحمت خويش نوميدت نكرده‌است، بلكه خوددارى تو را از گناه، حسنه به شمار آورده و گناهت را يك و حسنه‌ات را ده به شمار آورده و درِ توبه و بازگشت را براى تو گشوده است.»(۴)
🔴 عن النبی صلى الله علیه و آله و سلّم:
«کُلُّ بَنی آدمَ خَطّاءٌ، وخَیرُ الخَطّائینَ التَّوّابونَ.»
«همه آدمیان خطا مى‌کنند و بهترین خطاکاران توبه گرانند.»(۵)
🔴 الإمام عليّ عليه السلام:
«ما كانَ اللّهُ لِيَفْتَحَ عَلى عَبْد بابَ الشُّكْرِ وَ يُغْلِقَ عَنْهُ بابَ الزِّيادَةِ، وَلا لِيَفْتَحَ عَلى عَبْد بابَ الدُّعاءِ وَ يُغْلِقَ عَنْهُ بابَ الاْجابَةِ، وَلا لِيَفْتَحَ عَلى عَبْد بابَ التَّوْبَةِ وَ يُغْلِقَ عَنْهُ بابَ الْمَغْفِرَةِ.»
«چنين نيست كه خداوند باب شكر را بر عبد باز كند و باب افزونى نعمت را ببندد و درب دعا را بر عبد بگشايد و درب اجابت را ببندد و باب توبه را بر عبد باز كند و درب مغفرت را ببندد.»(۶)
🔴 عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ اِبْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ أَبِي أَيُّوبَ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ:
يا أَيُّهَا اَلَّذِينَ آمَنُوا تُوبُوا إِلَى اَللّهِ تَوْبَةً نَصُوحاً قَالَ: «هُوَ اَلذَّنْبُ اَلَّذِي لاَ يَعُودُ فِيهِ أَبَداً قُلْتُ وَ أَيُّنَا لَمْ يَعُدْ فَقَالَ يَا أَبَا مُحَمَّدٍ إِنَّ اَللَّهَ يُحِبُّ مِنْ عِبَادِهِ اَلْمُفَتَّنَ اَلتَّوَّابَ.»
ابوبصير گويد به حضرت صادق عليه‌السلام آيه‌ی كسانی كه ايمان آورده‌ايد به درگاه خدا توبه‌ای راستين كنيد را عرض كردم فرمود: «گناهی است كه هيچ گاه به آن بازنگردد.» عرض كردم كدام يک از ما است كه بازگشت نمی‌كند؟
فرمود: «ای ابا محمد همانا خداوند بندگان گرفتار در گناه بسيار توبه كننده را دوست دارد.»(۷)
🔴 الإمام عليّ عليه السلام:
«توبوا إلَى اللّه عزوجل وَادخُلوا في مَحَبَّتِهِ؛ فَإِنَّ اللّه يُحِبُّ التَّوّابينَ ويُحِبُّ المُتَطَهِّرينَ وَالمُؤمِنُ تَوّابٌ.»
«به‌سوى خداوند عزوجل توبه كنيد و به دوستى‌اش درآييد كه خداوند، توبه‌كاران و پاكيزگان را دوست دارد و مؤمن، توبه كار است.»(۸)
🔴 امام محمدباقر(علیه‌السلام):
«كُلَّما عادَ المؤمِنُ بِالاِستغفارِ وَالتَّوبَةِ عادَاللهُ عَلَیهِ بِالمَغفِرة.»
«هر بار که مؤمن توبه و استغفار خود را تجدید کند خدا نیز مغفرت و آمرزش خود را برای وی تجدید می‌نماید.»(۹)
📚منبع
(۱) لیالی‌الاخبار، شيخ محمد نبى تویسركانى، ج ١، ص ٣٦٤
(۲) الكافی، شیخ کلینی، ج ۴، ص ۴۳۵
(۳) تحف العقول، ابن‌شعبه‌حرانی، ص ۴٨٠
(۴) نهج البلاغه، نامه ۳۱
(۵) منتخب میزان الحکمه، محمدی ری شهری، ص ۹۲
(۶) نهج البلاغه، حکمت ۴۳۵
(۷) ترجمه اصول کافی (صادق حسن زاده)، جلد ۴، صفحه ۲۰۱
(۸) الخصال، شیخ صدوق، ج ۱۰، ص ۶۲۳
(۹) سفینةالبحار، شیخ عباس قمی، ج ١، ص ١٢٧
توبه/2
🔴 سلام بن مستنير گويد: من در خدمت حضرت باقر عليه‌السّلام بودم كه حمران بن اعين (يكى از اصحاب آن حضرت) وارد شد و چيزهایی از آن حضرت پرسيد، پس همين كه خواست برخيزد به امام باقر(ع) عرض كرد:
من شما را آگاه كنم – خداوند عمر شما را دراز كند و ما را بوجود شما بهره‌مند سازد – كه ما خدمت شما می‌رسيم و از نزد شما بيرون نمی‌رويم تا اينكه (در نتيجه) دل‌هاى ما نرم شود و جان‌هاى ما از (نداشتن) اين دنيا تسلى يابد و آن چه از اين اموال و دارایى كه در دست مردم است بر ما خوار و پست شود، سپس از نزد شما بيرون رويم و همين كه (دوباره) پيش مردم و تجار رويم دنيا را دوست بداريم.(اين چگونه است؟)
گويد: آن حضرت عليه‌السّلام فرمود: «همانا اينها دل‌هاست كه گاهى سخت شود و گاهى هموار و آسان.»
سپس فرمود: هر آينه ياران محمد(صلّى الله عليه و آله) عرض كردند: اى رسول خدا ما بر نفاق از خودمان ترسناكيم. فرمود: «چرا از آن مى‌ترسيد؟» عرض كردند:
هنگامى‌كه نزد شما هستيم و شما ما را متذكر كنيد و به آخرت تشويق كنيد، از خدا مى‌ترسيم و دنيا را (يكسره) فراموش كنيم و در آن بى‌رغبت شويم تا آنجا كه گويا آن حضرت را به چشم خود ببينيم و بهشت و دوزخ را (بنگريم) و چون از خدمت شما برويم و داخل اين خانه‌ها گرديم و بوى فرزندان را بشنويم و زنان و خاندان را بنگريم از آن حالى كه نزد شما داشتيم برگرديم به حدى كه گويا ما هيچ نداشته‌ايم (و شما را نديده و خدمت شما نبوده‌ايم و آن حال قبلى را نداشته‌ايم) آيا شما از اين كه اين تغيير حالت نفاق باشد بر ما می‌ترسيد؟
رسول خدا(صلّى الله عليه و آله) به آنها فرمود: «هرگز (اين نفاق نيست)، اينها وسوسه‌هاى شيطانی است كه شما را به دنيا تشويق كند، به خدا سوگند اگر شما به همان حالى كه به آن خودتان را توصيف كرديد می‌مانديد هر آينه فرشتگان دست در دست شما می‌گذاردند (و بدون وسيله) روى آب راه می‌رفتيد، و اگر نبود كه شما گناه می‌كنيد سپس از خدا آمرزش (آن گناه را) خواهيد هر آينه خداوند خلقى مى‌آفريد تا گناه كنند و سپس از خدا آمرزش خواهند و خداوند آنها را بيامرزد و براستى مؤمن در گناه افتد (يا به امتحان در گناه گرفتار شود) و بسيار توبه كند.»
آيا نشنيده‌اى گفتار خداى عزوجل را (كه فرمايد:) «همانا خداوند دوست دارد توبه‌كنندگان را و دوست دارد پاكيزه‌جويان را»(سوره بقره آيۀ ۲۲۲) و (نيز) فرمايد: «و آمرزش خواهيد از پروردگار خويش سپس بازگشت كنيد بسوى او» (سورۀ هود آيه ۹۰)(۱)
🔴 محمد بن مسلم(ره):
امام باقر(ع) [به من فرمود]: «ای محمّد بن مسلم! گناهان مؤمن، هرگاه از آنها توبه کند، برای او آمرزیده می‌شود. پس مؤمن باید برای آنچه پس از توبه و آمرزش، از سر می‌گیرد، کار کند.
هان! به خدا سوگند، این تنها برای اهل ایمان است.»
گفتم: اگر چه پس از توبه و آمرزش‌خواهی از گناهان، [به گناه] باز گردد و باز توبه کند؟!
فرمود: «ای محمّد بن مسلم! آیا می‌پنداری که بنده مؤمن، از گناهش پشیمان می‌شود و از آن، آمرزش می‌خواهد و توبه می‌کند؛ امّا خدا، توبه او را نمی‌پذیرد؟!»
گفتم: زیرا او این کار را بارها انجام داده‌است. هربار، گناه می‌کند و سپس توبه می‌کند و از خدا، آمرزش می‌خواهد.
فرمود: «هر بار که مؤمن به آمرزش خواهی و توبه باز گردد، خدا با آمرزش خود به او باز می‌گردد و خدا، آمرزگارِ مهربان است. توبه را می‌پذیرد و از گناهان در می‌گذرد. پس مبادا مؤمنان را از رحمت خدا ناامید کنی.»(۲)
🔴 پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم:
«ثلاثةٌ لاتُرَدُّ لَهُم دَعوَةٌ: اَلسَّخِیُّ وَ المَریضُ والتّائِبُ.»
«سه نفرند که دعایشان رد نمی‌شود (و مستجاب است): آدم سخاوتمند و شخص مریض و کسی که از گناهش توبه می‌کند.»(۳)
🔴 در این باره پیامبر اکرم صلی علیه السلام می‌فرماید:
«اگر کسی یک سال قبل از مرگش توبه کند، خداوند می‌پذیرد.» سپس فرمود: «یک سال زیاد است، اگر یک ماه قبل از مرگش توبه کند پذیرفته می‌شود.» بعد فرمود: «این مقدار هم زیاد است. اگر یک هفته در این دنیا فرصت ماندن داشته باشد و توبه کند پذیرفته می‌شود.»
باز هم فرمود: «آن هم زیاد است، کسی که یک روز قبل از مرگش توبه کند خداوند می‌پذیرد.» سپس فراتر رفته و فرمود: «کسی که یک ساعت قبل از مرگش پشیمان شود خداوند توبه اش را می‌پذیرد.» و در پایان فرمود: «یک ساعت هم زیاد است! قبل از آن که جانش به گلو رسد (آخرین لحظه حیات و در حال اختیار) توبه کند، خداوند می‌پذیرد.»(۴)
📚منبع
(۱) اصول کافی، شیخ کلینی، (ترجمه مصطفوی)، ج ۴، ص ۱۵۳
(۲) الکافی، شیخ کلینی، ج ۲، ص ۴۳۴
(۳) مواعظ العددیّه، علی مشکینی، ص ١٠
(۴) مستدرک وسائل، حاجی نوری، ج ۱۲، ص۱۴۵، ح۵
بشارت به گناه‌کاران
از امام صادق- عليه‌السّلام- از پيامبر اكرم- صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم- نقل شده‌است كه فرمودند: خداوند متعال بر حضرت داود وحى فرستاد كه:
«اى داوود! به گنهكاران بشارت بده و صديقين را انذار نما.» گفت: چگونه گنهكاران را بشارت و صديقين را بيم دهم؟ فرمود: «به گنهكاران بشارت بده كه من توبه را مىپذيرم و از گناه در مىگذرم و صديقين را بيم بده كه مبادا به خاطر اعمالشان مغرور شوند كه هرگز بنده‌اى به حسناتش مغرور نشد مگر آنكه هلاك و نابود گرديد.»
از امام باقر(عليه‌السّلام) نقل‌است كه از پيامبر اكرم(صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم) نقل فرموده‌است که خداوند متعال مى‌فرمايد:
«من مصالح بندگانم را بهتر مىدانم، چون يك وقت بنده‌اى از بندگان مؤمن من، نهايت تلاش و كوشش را در انجام عبادت مىنمايد، از خواب طويل و رخت‌خواب لذيذش برمى‌خيزد و خود را در عبادتم به زحمت مىاندازد، اما من يكى دو شب خواب را بر او مسلط مىكنم، اين به خاطر نظر و توجه من به اوست تا او را (در دين و اخلاص) باقى نگه دارم در نتيجه مىخوابد (و موفق به نماز شب نمى‌گردد)
و آنگاه كه بيدار مى‌شود، بر نفس خود غضبناك است و از او خرده مىگيرد و اگر من او را در انجام عبادتم آزاد مى‌گذاشتم، او را عُجب فرا مىگرفت و در نتيجه كارى مىكرد كه هلاكتش در آن بود، چون به خود مغرور و از خود راضى گشته تا جايى كه گمان مىبرد بر تمام بندگان من فائق آمده و در عبادتم كوتاهى نكرده‌است و خلاصه از من دور مىشد و حال آنكه به گمان خويش به من نزديك شده است.»
📚منبع
عدةالداعی، ابن فهد حلی
خدا ارحم‌الراحمین است
محمد بن على بن حسين بن بابويه در كتاب ثواب‌الاعمال از محمد بن موسى بن متوكل از محمد بن جعفر از محمد بن موسى بن عمران نخعى از حسين بن يزيد از على بن أبوحمزه از ابوبصير از ابو عبداللَّه عليه‌السلام روايت‌كرده كه حضرت فرمود:
«خداوند به داود عليه‌السلام وحى كرد: «اى داود! اگر بنده‌اى گناهى را مرتكب شد و بعد هم توبه كرد و خجالت كشيد از اين كه آن گناه را ذكر كند من او را مى‌بخشم و به حافظان عمل دستور مى‌دهم كه از ياد آن شخص ببرند و آن را مبدل به حسنه مىكنم. چون من ارحم الراحمين هستم.»
📚منبع
الجواهر السنية فی الأحاديث القدسيه(كليات حديث قدسى)، شیخ حر عاملی، ص ۱۸۶
خدا گناهان بنده مؤمن را پس از توبه می‌آمرزد
محمّد بن مسلم از حضرت باقر(ع) روايت‌كرده كه حضرت فرمود:
«اى محمّد بن مسلم گناهان بنده مؤمن كه از آن توبه كرده آمرزيده شده‌است و بايد براى آينده، پس از توبه و آمرزش كار نيک و خوب و پسنديده‌اى انجام دهد به خدا اين فضيلت نيست مگر براى آنها كه ايمان دارند.»
من گفتم اگر پس از توبه و استغفار از گناهان، باز گناه كرد و باز توبه نمود آن‌وقت چه بايد كرد آيا قبول است يا نه؟
حضرت فرمود: «اى محمد بن مسلم تو گمان می‌كنى كه بنده مؤمن از گناه خود پشیمان گردد و از آن آمرزش خواهد و توبه كند خدا توبه اش را نمى‌پذيرد؟!»
گفتم كسى كه چند بار اين‌كار را كرده‌است، يعنى گناه مى‌كند و بعد از خدا طلب آمرزش مى‌خواهد آيا بخشيده مى‌شود؟!
حضرت فرمود: «اگر مؤمن با آمرزش خواهى و توبه بازگردد خدا هم به آمرزش او بر مى‌گردد و به راستى كه خداوند زياد آمرزنده و مهربانست، توبه را می‌پذيرد و از بد كردارى‌ها می‌گذرد. مبادا تو مؤمنين را از رحمت خدا نوميد سازى.»
📚منبع
اصول كافى، شیخ کلینی، باب توبه، حديث ۶
